|
ABC owczarka niemieckiego - GĹowa
Jak powinien byÄ zbudowany owczarek niemiecki?
JakÄ
powinien mieÄ psychikÄ? Co siÄ zmieniĹo w trakcie 100 lat istnienia hodowli owczarka niemieckiego?
Na te i zwiÄ
zane z tym pytania i problemy postaram siÄ odpowiedzieÄ w cyklu artykuĹĂłw pod ogĂłlnÄ
nazwÄ
"ABC owczarka niemieckiego":
BÄdÄ
one przybliĹźeniem i rozwiniÄciem suchego, a czasami nie za bardzo zrozumiaĹego tekstu wzorca rasy. Mam nadziejÄ, Ĺźe pozwolÄ
na prawidĹowe spojrzenie zarĂłwno na najwaĹźniejsze cechy budowy anatomicznej jak i psychiki owczarka. Cykl tych artykuĹĂłw rozpoczynam nie od ogĂłlnych proporcji budowy, tak jak to nakazywaĹaby kolejnoĹÄ opisĂłw we wzorcu, lecz od tego elementu budowy, ktĂłry jest niewÄ
tpliwie najbardziej, nawet dla laika, charakterystyczny dla naszej rasy i na ktĂłry naleĹźy bezwzglÄdnie poĹoĹźyÄ duĹźy nacisk szczegĂłlnie przy ocenie psĂłw.
Tym elementem jest gĹowa, chyba najwaĹźniejszy element budowy owczarka niemieckiego ĹwiadczÄ
cym o jego rasowoĹci.
OgĂłlny ksztaĹt gĹowy powinien byÄ lekko klinowaty, o wielkoĹci odpowiedniej do wielkoĹci korpusu psa (ok. 40% wysokoĹci w kĹÄbie).
Stoj�ce uszy, zwr�cone ma��owinami do przodu, ciemne, migda�owego kszta�tu oczy, odpowiednie proporcje trzewio- do m�zgowioczaszki z zaznaczonym
prze�omem czo�owym i czarnego koloru mocna kufa z dobrze rozwini�t� �uchw� i napi�tymi przylegaj�cymi wargami nadaj� g�owie owczarka specyficzny,
niepowtarzalny w innych rasach wyraz, �wiadcz�cy o jego predyspozycjach do szkolenia, o jego ch�ci wsp�pracy z cz�owiekiem, o jego inteligencji.
Uszy owczarka niemieckiego nawet dla laika s� jedn� z podstawowych cech charakterystycznych tej rasy. Uszy musz� by� stoj�ce i sztywne, �redniej
wielko�ci, kszta�tu tr�jk�tnego. C� z tego, �e pozosta�e elementy budowy b�d� wspania�e, je�eli uszy b�d� mi�kkie lub obwis�e. Takiego owczarka
niemieckiego nikt nie b�dzie chcia� mie�. Mi�kko�� ucha mo�e by� uwarunkowana zar�wno genetycznie, jak i spowodowana niew�a�ciwym sk�adem karmy
w okresie szczeni�cym. Owczarki niemieckie rodz� si� z ma�ymi uszkami przylegaj�cymi do g�owy. W wieku dwu tygodni uszy zaczynaj� rosn�� i do
6 - 7 tygodni s� z regu�y obwis�e. W zale�no�ci od grubo�ci ko��ca zaczynaj� stawa� od 2-go do 5-go miesi�ca �ycia. Istotnym czynnikiem dla
tego procesu jest odpowiedni sk�ad witamin, fosforu i wapnia w karmie. Rosn�ce szczeni�ta maj� bardzo du�e zapotrzebowanie na wapno niezb�dne do
budowy tkanki kostnej. Przyswajanie wapna uwarunkowane jest dodaniem fosforu oraz witaminy D. Stosunek wapnia do fosforu w karmie dla szczeni�t
powinien wynosi� 2:1, a dzienne zapotrzebowanie na wap� dla szczeni�t 3-9 miesi�cznych przekracza 500 mg/kg wagi. U dobrze karmionego szczeniaka
nasady uszu podnosz� si� ju� zauwa�alnie w 6 - 7 tygodniu �ycia. Szczeni�ta drobnoko�ciste mog� ju� w tym wieku postawi� uszy. W okresie wymiany
uz�bienia prawie ca�a ilo�� przyswajanego wapnia idzie na budow� z�b�w sta�ych. St�d te� w tym okresie mo�na spotka� si� z ponownym opadni�ciem
ju� postawionych uszu. Nie jest to problemem, o ile nasady uszu pozosta�y nadal stoj�ce. Je�eli jednak uszy w tym okresie zwisaj� na boki (jak np. u wy��a)
jest to sygna� alarmowy. Nale�y poradzi� si� do�wiadczonego lekarza lub hodowcy co do odpowiedniego doboru mieszanek fosforowo-wapniowych i w�a�ciwego
dozowania witaminy D.
Uszy musz� by� nie tylko stoj�ce, ale musz� by� r�wnie� proporcjonalne co do wielko�ci g�owy, prawid�owo osadzone i odpowiednio u�o�one.
Na rysunkach pokazano podstawowe, typowe rodzaje kszta�tu uszu. We wzorcu owczarka niemieckiego zaznaczono, �e uszy maj� by� �redniej wielko�ci.
Og�lnie przyjmuje si�, �e wystarczy, aby uszy sta�y. Nie mniej w doborze par hodowlanych na wielko�� uszu trzeba zwr�ci� odpowiedni� uwag�.
Nawet w�r�d zwyci�zc�w �wiata mo�na zauwa�y� psy o du�ych uszach. Z ostatnich lat takim psem by� JECK v.Noricum. Jego potomstwo cech� t� dziedziczy,
co rzuca si� szczeg�lnie w oczy u jego c�rek, kt�re nie maj� tak pot�nej g�owy jak on sam. Zauwa�a si� cz�sto, �e psy maj� uszy szeroko rozstawione.
Mimo, �e s� one stoj�ce psuje to jednak og�lny wyraz nadaj�c g�owie psa wra�enie mniejszej czujno�ci. Z kolei olbrzymie uszy w po��czeniu z obwis�ymi powiekami i wargami nadaj� g�owie psa charakter limfatyczny.
rys. 4 Prawid�owa d�ugo�� i ustawienie uszu
rys. 5 Ucho zbyt krďż˝tkie (âkocie")
rys. 6 Uszy szeroko rozstawione
rys. 7 Ucho d�ugie, prawe sci�gni�te do �rodka
rys. 8 Ucho mi�kkie
Oczy jak si� to popularnie m�wi s� obrazem duszy. Zatem i u owczarka niemieckiego nie mog� by� wy�upiaste,
gdy� zmniejsza�yby jego u�ytkowo�� polegaj�c� mi�dzy innymi na zdolno�ci do d�ugotrwa�ego biegu. Powinny mie� kszta�t migda�owy oraz
mo�liwie ciemn� barw�, dopasowan� do koloru umaszczenia. Oznacza to, �e im wi�ksza og�lna pigmentacja owczarka niemieckiego, tym ciemniejsze powinno by� oko.
Oko �rednio ciemne, kt�re by�oby prawid�owe u owczarka o ja�niejszym, ��tawym podpalaniu i rozja�nionej g�owie ju� nie pasuje u owczarka o podpalaniu br�zowym
z przewag� czarnego koloru w�os�w na g�owie. W zasadzie rzadko spotyka si� psy o oczach wypuk�ych, kszta�tu okr�g�ego, cz�ciej ju� o oczach nieco nazbyt sko�nych.
Problemem nadal pozostaje ich kolor. Ma�e szczeniaki maj� oczy niebieskie jak chabry. W wieku oko�o 6-ciu tygodni barwa oczu zaczyna si� zmienia�.
Je�eli staje si� ona lekko br�zowa, to znak, �e kolor oczu b�dzie ciemny. Je�eli oczy staj� si� zrazu piwne lub zielonkawe to oznaka,
�e z kolorem oczu mog� by� problemy.
Proporcje trzewio- do m�zgowioczaszki obowi�zuj�ce we wzorcu w ci�gu ostatniego dwudziestolecia zmieni�y si�. Poprzednio obowi�zywa�a proporcja
60 : 40 W pocz�tkowym okresie hodowli owczarka niemieckiego przewa�a�y psy z wyd�u�on� trzewioczaszk� w stosunku do m�zgowioczaszki.
Obecnie obowi�zuj�ce proporcje to 50 : 50. Przej�cie trzewioczaszki do m�zgowioczaszki powinno by� podkre�lone lekkim prze�omem, tzw. stopem.
Ten prze�om czo�owy nadaje g�owie owczarka niemieckiego dodatkowego wyrazu. Psy o g�owach p�askich postrzegane s� jako ma�o wyraziste, o s�abszym charakterze.
Czo�o widoczne z przodu i z boku powinno by� jedynie nieco uwypuklone i bez lub jedynie ze s�abo zaznaczon� bruzd� czo�ow�.
Na rysunkach przedstawiono charakterystyczne kszta�ty g��w.
Rys. 14 G�owa molosowata
Rys. 15 G�owa bez prze�omu czo�owego o s�abej szcz�ce
W obecnej populacji owczark�w spotyka si� jeszcze wiele ps�w o proporcjach g�owy zbli�onych bardziej do 60 : 40 ni� 50 : 50. Niekt�re hodowle maj�
proporcje g�owy tak silnie zakodowane genetycznie, �e przebijaj� si� one w nast�pnych pokoleniach mimo krycia reproduktorami o mocnych g�owach.
R�wnie� wiele ps�w z linii czysto u�ytkowych, kt�re startuj� w mistrzostwach ps�w obro�czych ma wyd�u�one proporcje kufy. Niekt�rzy z przewodnik�w
ps�w maj� na ten temat swoista teori�, �e pies o d�u�szej trzewioczaszce ma lepsz� mo�liwo�� chwytu r�kawa. Spotyka Si� r�wnie� psy o zbyt kr�tkiej
trzewiczaszce. G�owa nabiera charakteru dogowatego, co moim zdaniem jest dla og�lnego wyrazu rasy znacznie gorsze ni� g�owa o proporcjach 60:40.
Rys. 1 Typowa g�owa suki
Rys. 2 G�owa o zbyt kr�tkiej kufie
Rys. 3 G�owa o zbyt d�ugiej kufie
Kufa powinna by� silnie rozwini�ta, mo�liwie ciemnej barwy z obowi�zkowo czarn� p�ytk� nosow�. Wadliwy jest zar�wno grzbiet nosa garbaty, jak i zadarty.
Silnie rozwini�tej szcz�ce powinna towarzyszy� r�wnie silnie rozwini�ta �uchwa. Staje si� ona ostatnio pewnego rodzaju problemem.
Niekt�re owczarkarskie autorytety m�wi� o wp�ywie podawania gotowych namoczonych karm, kt�re nie wymagaj� gryzienia i st�d s�abiej rozwini�te �uchwy.
Nie wnikaj�c w trafno�� takich teorii nale�y podkre�li� konieczno�� zadbania o w�a�ciwy rozw�j mi�ni szcz�ki i �uchwy poprzez podawanie odpowiednich przedmiot�w do gryzienia, czy to ko�ci (najlepiej ciel�cych), czy te� suszonych kawa�k�w mi�sa, suszonego chleba, czy te� wreszcie plastikowych i gumowych zabawek, kt�re s� dost�pne w handlu zoologicznym.
Uz�bienie pe�ne i zdrowe w bia�ym kolorze jest niezb�dnym uzupe�nieniem szcz�ki i �uchwy. Z�by u psa spe�niaj� wiele zada�.
S�u��, podobnie jak i u wszystkich istot �ywych do rozdrabniania pokarmu. Umieszczone s� w szcz�ce i w �uchwie, przy czym ilo�� z�b�w w
�uchwie jest wi�ksza od ilo�ci z�b�w w szcz�ce. �uk z�bowy �uchwy jest w�szy od �uku z�bowego szcz�ki co powoduje, �e pies mo�e wykonywa�
jedynie pionowe ruchy �uchw�. Pod wzgl�dem budowy i funkcji rozr�niamy cztery rodzaje z�b�w.
Siekacze (incisivi) znajduj�ce si� w przedniej
cz�ci po 3 na ka�d� stron� szcz�ki i �uchwy, a zatem razem 12. Ka�dy z nich ma swoj� nazw�: 11 - c�gi, 12 - �redniaki, 13 - okrajki.
Owczarek niemiecki powinien mie� zgryz no�ycowy, co oznacza, �e siekacze �uchwy zachodz� za siekacze szcz�ki stykaj�c si� swymi powierzchniami.
Wymaganie co do zgryzu no�ycowego jest zwi�zane przede wszystkim ze zmniejszeniem zu�ycia z�b�w, gdy� jak wiadomo u psa siekacze nie s�u�� do rozgryzania pokarmu,
t� funkcj� spe�niaj� z�by przedtrzonowe i trzonowe. Jako ciekawostk� mo�na poda�, �e wilki maj� zgryz c�gowy, co na pewno u�atwia im utrzymanie
higieny okrywy w�osowej przez lepsz� mo�liwo�� rozgryzania insekt�w. Najwi�kszymi z siekaczy s� okrajki. Nie zachodz� za siebie no�ycowo tak jak
c�gi i �redniaki, lecz okrajek szcz�ki wchodzi pomi�dzy kie� a ostatni siekacz �uchwy, a ten z kolei wchodzi pomi�dzy drugi a trzeci siekacz szcz�ki.
Powstaje w ten spos�b wspania�y aparat chwytaj�cy.
K�y - (canini) - �aci�ska nazwa wywodzi si� z nazwy psa - canis. Zaiste jest to najbardziej
gro�nie wygl�daj�cy z�b u psa. W szcz�ce i �uchwie znajduje si� po jednym kle na stron� - w sumie 4. W procesie od�ywiania s�u�y do chwytania zdobyczy.
Wyposa�ony w d�ugi korze�, kt�ry zapewnia mu mocne osadzenie stanowi jednocze�nie najgro�niejsz� bro� owczarka.
Przedtrzonowce - (premolare) - wyst�puj� za k�ami. Po cztery na ka�d� stron� �uchwy i szcz�ki - w sumie 16.
Pierwszy z nich P1 jest z�bem szcz�tkowym, wydawa�oby si�, �e bez znaczenia w procesie od�ywiania czy te� obrony.
W uz�bieniu mlecznym nie wyst�puje. Jego brak nie powoduje jeszcze dyskwalifikacji hodowlanej. Nie mniej jego wyst�powanie jest konieczne dla
prawid�owego kszta�tu kufy owczarka niemieckiego. Bez nich uleg�a by ona z czasem skr�ceniu,
a zatem zmniejszy�by si� r�wnie� zasi�g chwytu. Czasami zdarzaj� si� psy o podw�jnych Pi. Nie jest to wad�, ale w opisie psa nale�y to zaznaczy�.
Z�by przedtrzonowe szcz�ki i �uchwy nie zachodz� za siebie, lecz wchodz� w przerwy mi�dzyz�bowe co u�atwia pobieranie pokarmu.
Trzonowce - (molare) - znajduj� si� za z�bami przedtrzonowymi i maj� podobne do nich funkcje, ale pojawiaj� si� dopiero po zmianie
z�b�w z mlecznych na sta�e. Najwi�kszymi z�bami s� P4 w szcz�ce i M1 w �uchwie zwane potocznie �amaczami. �amacz �uchwy �lizga
si� swoj� zewn�trzn� powierzchni� po wewn�trznej powierzchni �amacza szcz�ki, co daje w efekcie pot�ny mechanizm no�ycowy zdolny
do przeci�cia ka�dego pokarmu. Oba te z�by znajduj� si� w k�ciku warg, a wi�c tam, gdzie najsilniej dzia�aj� mi�nie i gdzie po
odchyleniu �uchwy jest jeszcze wystarczaj�co miejsca na chwycenie pokarmu. Dzia�anie tych dw�ch �amaczy wspomaga r�wnie pot�ny
pierwszy trzonowiec szcz�ki i nieco mniejszy �uchwy. Na ko�cu �uchwy znajduje Si� jeszcze trzeci trzonowiec, nie maj�cy swego
odpowiednika w szcz�ce, ale jest on ma�y i praktycznie jego znaczenie jest minimalne.
Szczeniak rodzi si� bez z�b�w, po oko�o dw�ch tygodniach pojawiaj� Si� pierwsze z�by mleczne.
Ich liczba wynosi 28 po 7 na ka�d� stron� szcz�ki i �uchwy. W por�wnaniu z
uz�bieniem sta�ym brak jest pierwszego z�ba przedtrzonowego P1 oraz wszystkich trzonowc�w M. Wymiana z�b�w z mlecznych na sta�e
rozpoczyna si� w czwartym miesi�cu �ycia i powinna si� zako�czy� przed up�ywem 6 miesi�ca.
Uz�bienie owczarka niemieckiego ma by�
nie tylko pe�ne, czyli zawiera� 42 z�by, ale tak�e musi by� zdrowe i silne. Jest to zwi�zane nie tylko z rozwojem psa, ale �wiadczy
tak�e o jego zdrowiu i sposobie od�ywiania.
Braki z�bowe powoduj� obni�enie oceny. Z�by powinny by� schowane za napi�tymi, �ci�le
przylegaj�cymi wargami, kt�re nie powinny odstawa�, a w �adnym wypadku nie powinny zwisa�, gdy� nadaj� g�owie molosowaty, limfatyczny
charakter, zupe�nie nie pasuj�cy do obrazu owczarka niemieckiego.
Umaszczenie g�owy podkre�la jej szlachetno��. Bezwzgl�dnie wymagany
jest czarny koniec nosa -tzw. p�ytka nosowa i jak najbardziej po��dane czarne umaszczenie kufy, przechodz�ce z niewielkim podpalaniem
w cz�� m�zgowioczaszkow�, na kt�rej zazwyczaj jest wi�cej w�os�w w kolorze podpalania ni� czarnych. Ca�kowicie ��te umaszczenie
g�owy w obszarze ponad kuf� nie sprawia najlepszego wra�enia.
Szyja jest nasad� g�owy. Powinna by� silnie umi�niona, gdy� stanowi
naturaln� amortyzacj� dla g�owy, szczeg�lnie podczas biegu psa i nie mo�e mie� nadmiernych, zwisaj�cych fa�d sk�rnych. Szyja w
stosunku do grzbietu powinna by� noszona pod k�tem ok. 45 �. Nadmiernie d�uga, �ab�dzia szyja nie sprawia najlepszego wra�enia,
aczkolwiek jest spotykana, szczeg�lnie w hodowlach z USA.
Kszta�t g�owy mo�na oceni� ju� u szczeni�t i pod tym k�tem dokona�
pierwszego wyboru. Umaszczenie u szczeni�t jest z regu�y ciemniejsze, dopiero z czasem zaczyna w�r�d czarnych w�os�w pojawia�
si� wi�cej podpalania. Du�e powierzchnie podpalania na g�owie w wieku 7 - 8 tygodni s� wskaz�wk�, �e u doros�ego psa umaszczenie
g�owy b�dzie zawiera�o ma�o w�osa czarnego. Ale zawsze nale�y pami�ta� o tym, �e o ko�cowym kszta�cie g�owy decydowa� b�dzie
jeszcze wiele czynnik�w, zale�nych od warunk�w rozwoju szczeni�t i m�odych ps�w, nie mniej pewne predyspozycje widoczne s� ju� u
ma�ego szczeniaka.
Hodowc�, kt�ry mia� niew�tpliwy wp�yw na obecny kszta�t g�owy owczarka niemieckiego by� niestety nie�yj�cy ju�
Walter Martin. Pies z jego hodowli DAX v.d. Wienerau syn JUPPA v.Haller Farm i FLORY v.K�nigsbruchjest, by� psem o przepi�knej,
du�ej samczej g�owie i t� cech� swojej budowy wspaniale przekazywa�. Jest on ojcem NATZA v.Hasenborn, a zatem dziadkiem
CELLO v.d. R�mereau. Jego c�rka - HASEL v.Trienzbachtal by�a matk� ODINA v.Trienzbachtal, kt�ry wprawdzie nie by� nigdy zwyci�zc� �wiata,
ale dw�ch jego syn�w i c�rka te tytu�y wywalczyli bezapelacyjnie. Mi�dzy innymi dzi�ki wspania�ym g�owom. Mia�em przyjemno�� chodzi�
na spacery z DAXEM, kt�ry mia� w�wczas prawie 10 lat, jak i widzie� rozw�j ODINA od wieku szczeni�cego a� po swe
najwy�sze sukcesy. Mia�em mo�no�� przez kr�tki czas mie� u siebie syna DAXA - SANTORA Schwarzen Zwinger, kt�rego c�rka
FINA Acer Aureum jest teraz moja najlepszďż˝ sukďż˝ hodowlana. Jej dzieci - NIXI, QUINTA, SHERMAN, SHAMAN, SHOGUN, VAVA,
VAN Acer Aureum maj� wspania�e proporcje g�owy i zawarty w nich wyraz rasy. Utrzymanie prawid�owych proporcji g�owy w
doborze par hodowlanych jest przez wielu hodowc�w nie doceniane. Zapatrzeni w konieczno�� uzyskania linii grzbietu
oraz k�towania przednich i tylnych ko�czyn zapominaj� cz�sto, i� zar�wno dla wytrawnego znawcy jak i dla laika g�owa
jest tym pierwszym, rzucaj�cym si� w oczy elementem owczarka niemieckiego. Nale�y zawsze o tym pami�ta� i stara� si�
polepszaďż˝ to w hodowli.
�r�d�o: Owczarek Niemiecki nr 15
Opracowanie: Wies�aw Ziemecki
|