Klub Owczarka Niemieckiego Związku Kynologicznego w polsce

Podstawy psychologii psów

Niezwykle ciekawym, fascynującym zagadnieniem jest sposób zachowania się psów, reagowania w taki a nie inny sposób na docierające bodźce z otoczenia. Psy niejednokrotnie zaskakują właścicieli swoim zachowaniem się w różnych sytuacjach? Za przykład niech posłuży skye terier, który po śmierci właściciela szedł na cmentarz za jego trumną -sprawiając wrażenie ubolewania po stracie pana. Dzięki wyostrzonym zmysłom potrafią doskonale odgadywać niezwykle subtelnie, podświadome sygnały ludzi, które oznaczać mogą: przyjemność, zmartwienie, złość, zamiar wykonania jakiejś czynności, czy zbliżające się niebezpieczeństwo. Potrafią wyczuć zbliżający się atak epilepsji, u ludzi chorych na cukrzycę - atak śpiączki, a nawet zbliżający się zawał. Inne psy stanowią problem przez agresywne zachowanie się zarówno w stosunku do osób obcych, jak i właścicieli. Psychiczne mechanizmy zachowań się w znacznej mierze są poznane i właśnie im ten artykuł jest poświęcony. Zoopsychiczne zagadnienie potraktowałem wybiórczo, w sposób skrótowy, aby były jak najbardziej dostępne czytelnikom. W tym celu w części pierwszej artykułu zamieściłem niezbędne informacje z zakresu anatomii i fizjologii układu nerwowego, a w części drugiej nabyte i wrodzone mechanizmy zachowania się psów. Mam nadzieję, że poruszane problemy ułatwią zrozumienie własnych czworonogów.

Część I

INFORMACJE Z ZAKRESU ANATOMII I FIZJOLOGII UKŁADU NERWOWEGO

Na organizm ze środowiska oddziaływają czynniki mechaniczne, fizyczne i substancje chemiczne, które określamy BODŹCAMI np.: dotyk, fale dźwiękowe, fale świetlne, temperatura, energia, związki chemiczne, substancje zapachowe. Bodźce działają drażniąco na rozmieszczone w organizmie RECEPTORY (nerwowe struktury odbiorcze). W zależności od rodzaju działających czynników wyróżniamy różne rodzaje receptorów, np.: czuciowe, smakowe, słuchowe, wzrokowe.
Organizm psa odbiera również bodźce ze środowiska wewnętrznego. Rozmieszczone receptory w organizmie informowane są o stanie napięcia mięśni, ścięgien, stawów i narządów wewnętrznych. Odebrane bodźce ulegają w receptorze przetworzeniu w tzw. potencja) elektryczny,* który w postaci serii impulsów nerwowych przekazywany jest wzdłuż wypustek nerwowych (dendryty i aksony) do ośrodkowego układu nerwowego, czyli rdzenia kręgowego lub mózgu. Docierająca informacja (podnieta) do ośrodkowego układu nerwowego podlega "obróbce", czyli przetworzeniu podniet czuciowych na podniety wykonawcze (ruchowe), które przekazywane są drogą odśrodkową do narządów wykonawczych. Narządami wykonawczymi mogą być: mięśnie szkieletowe, mięśnie gładkie, gruczoły. W wyniku oddziaływania bodźca na organizm powstaje z jego strony odpowiedź. TAKĄ AUTOMATYCZNĄ ODPOWIEDŹ ORGANIZMU NA OKREŚLONY BODZIEC I PRZY UDZIALE OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO NAZYWAMY ODRUCHEM. DROGĘ, JAKĄ PRZEBYWA IMPULS WYWOŁUJĄCY ODRUCH OKREŚLAMY ŁUKIEM ODRUCHOWYM.

SCHEMAT ŁUKU ODRUCHOWEGO (BEZWARUNKOWEGO)
1. DROGA DOŚRODKOWA (DOPROWADZAJĄCA)
2. NEURON POŚREDNICZĄCY
3. OŚRODEK NERWOWY
4. DROGA WYPROWADZAJĄCA (ODŚRODKOWA)
5,6,7. DROGA-ODŚRODKOWA UKŁADU AUTONOMICZNEGO
8. RDZEŃ KRĘGOWY

ODRUCHY BEZWARUNKOWE (WRODZONE) są zawsze tymi samymi reakcjami na ten sam bodziec, są niezmienne w ciągu całego życia, natomiast odruchy warunkowe (nabyte), są reakcjami powstającymi w ciągu życia osobniczego psa i mają charakter zmienny. W zależności od miejsca ośrodkowego układu nerwowego, w którym podniety ulegają "obróbce" (przetworzeniu bodźców dośrodkowych na wykonawcze), rozróżniamy trzy poziomy czynnościowe mózgu:
POZIOM RDZENIOWY, POZIOM PODKOROWY, POZIOM KOROWY.

I. POZIOM RDZENIOWY
Miejscem przetwarzania docierających informacji są segmenty rdzenia kręgowego, do którego docierają informacje bądź segmenty sąsiadujące. Generalnie wszystkie reakcje ruchowe zachodzące na poziomie rdzenia kręgowego są reakcjami automatycznymi, czyli odruchami bezwarunkowymi rdzeniowymi. Przykładem może być:

odruch drapania,
odruch podeszwowy,
odruch kolanowy,
odruch napięcia mięsni prostowników,
opróżnianie pęcherza moczowego,
defekacja,
erekcja,
ejakulacja.

Wspomniane odruchy mogą podlegać wpływom modyfikacyjnyrn wyższych poziomów mózgu.

II. NIŻSZY POZIOM MÓZGOWY (PODKOROWY)
Obejmuje on wszystkie części anatomiczne mózgu oprócz kory mózgowej. Na poziomie tym kontrolowane są wszystkie mimowolne czynności organizmu. Następuje zamykanie łuków odruchowych - prostych odruchów warunkowych, takich, których ośrodki kojarzeniowe (przetwórcze) znajdują się na tym poziomie czynnościowym mózgu.
Przykłady lokalizacji ważniejszych ośrodków poziomu podkorowego:

Ośrodki lezące w obrębie rdzenia przedłużonego i most kontroluje:
ciśnienie krwi i oddychanie.
Ośrodki leżące w obrębie móżdżku, rdzenia przedłużonego mostu i śródmózgowia kontroluje utrzymanie równowagi ciała.
Ośrodki w obrębie móżdżku, śródmózgowia, jądra przedsionkowego odpowiadają za:
koordynacje ruchową całego ciała, ruchy głową i ruchy gałek ocznych.
Ośrodki rdzenia przedłużonego, mostu, śródmózgowia, podwzgórza i ciała migdałowego kontrolują funkcje przewodu pokarmowego.
Ośrodki podwzgórza i układu limbicznego odpowiedzialne są za reakcje emocjonalne (złość, strach, podniecenie, agresję, przytomność, reakcje bólowe 4 ucieczki).

Odruchy warunkowe powstają na bazie odruchów bezwarunkowych, droga wykonawcza łuku odruchowego bezwarunkowego i warunkowego jest wspólna. Wydzielanie śliny przez psa jest przykładem odruchu bezwarunkowego autonomicznego przy pobieraniu pokarmu oraz częścią składową odruchu warunkowego po usłyszeniu dzwonka. Powstawanie tych odruchów uwarunkowane jest skojarzeniem odruchu bezwarunkowego - wydzielanie śliny, przez jego ośrodek z ośrodkiem słuchowym (dźwięk dzwonka), pod wpływem pokarmu (miska pokarmu). Powtarzanie tych czynności prowadzi do wydzielania śliny po usłyszeniu samego dzwonka. Omawiane odruchy warunkowe są nietrwałe i mogą zanikać jeżeli nie są powtarzane, są zmienne i wieloneuronowe.
Złożone odruchy warunkowe mogą powstawać na bazie odruchów bezwarunkowych lub na bazie prostych odruchów warunkowych. Skojarzenia powstają przez wytworzenie tzw. potencjału czynnościowego zachodzącego między dwoma ośrodkami (korowym a podkorowym). Odruchy te zaliczane są do trzeciego poziomu czynnościowego mózgu. Zostały one wykorzystane w tresurze psów.
Przykłady odruchów warunkowych:

Eliminacja skakania na właściciela, poprzez ucisk stopą na tylne łapy psa. Bodziec czuciowy znajdujący się w skórze doprowadzany jest drogą dośrodkową do ośrodka bólu w podwzgórzu (następuje koordynacja skojarzeniowa z ośrodkiem ruchowym) i pies zeskakuje. Występuje tu eliminacja odruchu skakania przez skojarzenie bólowe.
Opisywany wyżej odruch wydzielania śliny na dźwięk dzwonka lub zapalanie czerwonego światła jest odruchem warunkowym złożonym, gdyż zachodzi tu korelacja skojarzeniowa między ośrodkiem wzroku lub słuchu, a ośrodkiem wydzielania śliny.
Nauka siadania przy użyciu bodźców czuciowych (dotyku ręki w okolicy lędźwiowej z jednoczesnym podciąganiem smyczą głowy do góry) jest odruchem warunkowym prostym. Skojarzenie następuje między ośrodkiem dotyku a ośrodkiem ruchowym położonych na poziomie podkorowym.
Ta sama czynność, ale z użyciem sygnału dźwiękowego lub wzrokowego wytwarza odruch warunkowy złożony. Korelacja skojarzeniowa między ośrodkiem słuchu lub * wzroku (położonych w korze mózgowej a ośrodkiem ruchowym poziomu podkorowego.

III. POZIOM WYŻSZY MÓZGOWY (KOROWY)
Kora mózgowa kontroluje, koordynuje i gromadzi informacje - tworząc "bank informacji" będący pamięcią psa. Jest odpowiedzialna za stan snu i czuwania. Jest siedliskiem świadomego spostrzegania, kojarzenia i myślenia. W określonych obszarach kory mózgowej położone są ośrodki wzroku, słuchu, smaku, węchu itd. W ośrodkach korowych zachodzą procesy analizy, syntezy i asocjacji docierających informacji.
Proces ANALIZY (rozkładu) prowadzi do rozłożenia docierających informacji ze środowiska na proste elementy, po czym w procesie SYNTEZY (łączenia) następuje powiązanie tych prostych elementów informacyjnych z określonymi czynnościami organizmu. Istnieją w korze mózgowej również strefy ASOCJACYJNE (kojarzeniowe), które odpowiedzialne są za: prawidłową interpretacje i znaczenie docierających bodźców, za gromadzenie informacji docierających z narządów zmysłów oraz za procesy uczenia się I pamięć. Procesy analizy, syntezy i asocjacji umożliwiają psom rozróżniać: dźwięki, kształty przedmiotów, podstawowe kolory oraz rodzaje ruchu.
Przykłady:

Psy _odróżniają dźwięki różniące się o 1/8 tonu. Potrafią rozróżnić drgania o częstotliwości np. 800 drgań/s od 812 drgań/s, psy odbierają drgania o częstotliwości 40tyś. drgań/s a człowiek drgania do 20tyś./s
Rozróżniają uderzenia taktomierza o częstości uderzeń 96/min. od 100/min
Odróżniają kształty np. koło od elipsy.
Kolor szary od czarnego lub białego.
Przedmioty poruszające się zgodnie z ruchem wskazówek zegara od przedmiotów poruszających się w stronę przeciwną

Zarówno drogi wstępujące jak i zstępujące zwane szlakami nerwowymi prowadzą lub odprowadzają z kory mózgowej informacje przez ośrodki podkorowe, w których to mformacje podlegają koordynacji. Upraszczając, ośrodki podkorowe pełnią role koordynatora docierających i zstępujących informacji. Współdziałanie ośrodków korowych z ośrodkami podkorowymi warunkuje płynność i precyzje czynności ruchowych wykonywanych przez psy.

Część 2

WRODZONE I NABYTE MECHANIZMY ZACHOWANIA SIĘ PSÓW

Zachowanie się psów wynika z anatomicznych i fizjologicznych właściwości ich układu nerwowego, które ma na celu: ochronę przed niebezpieczeństwem, zdobywanie pokarmu, oraz rozmnażanie się w celu zachowania gatunku. Podstawowymi elementami zachowania są wrodzone odruchy i instynkty, oraz działania modyfikowane przez doświadczenie. Wśród mechanizmów zachowania się psów wyróżniamy: WRODZONE I NABYTE. Mechanizmy wrodzone, czyli ODRUCHY I INSTYNKTY decydują o stereotypowym zachowaniu się wrodzonym. Zostają zaprogramowane (już w okresie embrionalnym), w związku z czym są stałe i dziedziczne (przekazywane na potomstwo). W nich mieści się cała "mądrość gatunku" przekazana przez przodków. Mechanizmy wrodzone, wraz ze zmianą trybu życia, zmianą warunków zewnętrznych, czy udomowienia, ulegają modyfikacjom, stale się udoskonalają.
Najprostszą reakcję na bodźce są odruchy bezwarunkowe które omawiane były powyżej przypomnę, iż są niczym innym jak utrwaloną czuciowo - ruchową reakcją na bodźce. Różne formy zachowania psów składają się ze złożonych zespołów prostych odruchów bezwarunkowych np. I odruchy rdzeniowe, odruchy autonomiczne. Bardziej złożone, bardziej elastyczne od odruchów bezwarunkowych są INSTYNKTY, które umożliwiają zróżnicowane formy zachowania. Pod pojęciem instynktu należy rozumieć wrodzony zespół aktów ruchowych i złożonych form zachowania się charakterystyczny dla danego gatunku. Instynktowne formy zachowania sie służą zaspokajaniu podstawowych potrzeb organizmu np. odżywianie (INSTYNKT POKARMOWY), ochrona przed zagrożeniem (INSTYNKT OBRONNY, SAMOZACHOWAWCZY), zachowanie gatunku (INSTYNKT PŁCIOWY I RODZICIELSKI), poznawanie środowiska (INSTYNKT BADAWCZY), dążność do swobody (INSTYNKT SWOBODY), ochrony terytorium (INSTYNKT TERYTORIALNY).
Do wywołania określonego instynktu niezbędny jest docierający bodziec ze środowiska zewnętrznego. Bodziec lub zespół bodźców jedynie wyzwalają w ośrodkowym układzie nerwowym szereg skoordynowanych czynnościowo mechanizmów dziedzicznych, które warunkują określone zachowanie.
Schematyczne przedstawienie instynktu płciowego:

bodźce ze środowiska

ośrodkowy układ nerwowy

zachowanie się psa

Zachowanie instynktowne cechuje:

okresowość - instynkty występują do chwili ich zaspokojenia po czym ulegają osłabieniu.
mogą występować z dużym natężeniem przez co dominują nad innymi instynktami np. instynkt płciowy nad pokarmowym
podlegają wzmocnieniu np. przez układ hormonalny

Poprzez wykonywanie określonych czynności pies nabywa doświadczenia, wprawy i umiejętności - czyli pies się uczy. W wyniku uczenia się powstają nowe formy zachowania się psów w określonych sytuacjach.
Wyróżnić można trzy formy uczenia się:

Pierwsze skojarzenie
Przyzwyczajanie
Uczenie się metodą prób i błędów

PIERWSZE SKOJARZENIE, WPAJANIE, WDRAŻANIE to najprostszy proces, uczenia się, powstający w najwcześniejszym okresie życia - okresie szczenięcym. Pozostawia on trwałe ślady w pamięci i rzutuje na późniejsze społeczne zachowania psów, np. : podążanie szczeniąt za jednym z rodziców (reakcja ta formuje się do 3 - go tygodnia życia).
Drugą formą uczenia się jest PRZYZWYCZAJANIE SIĘ, które powoduje eliminacje reakcji nie mających określonego znaczenia biologicznego dla życia psa, co-powoduje nauczenie się nie reagowania na bodźce mało znaczące, czyli wybiórcze zahamowanie reakcji wzbudzania na określone bodźce. Ta forma uczenia się trwa przez całe życie.
Następna metoda uczenia się to tzw. METODA PRÓB I BŁĘDÓW, którą najlepiej obrazuje doświadczenie z użyciem labiryntu. Pies aby dojść do pokarmu (na końcu labiryntu), musi wykonać wiele powtórzeń (rozróżnień torów labiryntu).
Procesy uczenia polegające na gromadzeniu i magazynowaniu informacji, które wykorzystywane są w różnych okolicznościach, nazywamy PAMIĘCIĄ.
W zależności od czasu utrzymania się zgromadzonej informacji pamięć może być KRÓTKOTRWAŁA lub DŁUGOTRWAŁA. Pamięć krótkotrwała opiera się na przechowywaniu informacji śladowych (pojedynczych), natomiast długotrwała na przechowywaniu informacji powtarzających się (przypominających bodźce często powtarzane np. nazwa psa).
Oprócz gromadzenia informacji, w mózgu dochodzi do zestawienia różnych śladów pamięciowych. Te współzależne procesy pamięciowe zachodzą również u psów i nazywane są PROSTYMI PROCESAMI MYŚLOWYMI. Psy przy rozwiązywaniu skomplikowanych zadań wykorzystują swoje dotychczasowe doświadczenie, a ponieważ polega to na rozpoznawaniu konkretnych przedmiotów czy sytuacji, nazywamy je MYŚLENIEM KONKRETNYM.
Schematyczne przedstawienie konkretnego myślenia psa:
W pewnej odległości przed psem, znajduje się przynęta uwiązana na sznurku

Rys a. Pies próbuje ją dosięgnąć
Rys b. Pies przez chwilę przygląda się uważnie przynęcie
Rys c. Przednimi łapami grzebiąc przyciąga przynętę za sznurek do siebie.

Myślenie konkretne jest przeciwieństwem myślenia abstrakcyjnego występującego u ludzi, które to wyprzedza i planuje jego działanie, przewidując wynik. Psy nie posiadają zdolności samodzielnego tworzenia abstraktu myślowego (wizji twórczej). Odbierane bodźce przez zmysły psy kojarzą z obrazami pamięciowymi powstałymi na bazie wcześniejszych przeżyć. Wypowiadane przez łudzi słowa kojarzą z różnymi rodzajami dźwięków akustycznych, a nie pojmują ich sensu, znaczenia. Elementarne umiejętności myślenia u psów pozostają w dużej zależności od bodźców zmysłowych (węchu, wzroku), instynktów, nawyków i praktycznie na nich opierają się różne formy ich zachowania. W postępowaniu swym kierują się rozsądkiem (inteligencją) a nie rozumem (intelektem).

Zachowanie psów opiera się nie tylko na mechanizmach wrodzonych (odruchy, instynkty) ale również na MECHANIZMACH NABYTYCH, których motywacją jest zaspokojenie określonych potrzeb biologicznych psa (niezbędne do utrzymania się przy życiu lub przedłużenia gatunku). Oprócz potrzeb biologicznie, psy wykazują potrzeby: kontaktu z nowym otoczeniem, zabawy czy potrzeby socjalne. Te formy zachowań w odróżnieniu od instynktów powstają w wyniku kontaktu z otoczeniem, w procesie uczenia się - są formami nabytymi. Potrzeby biologiczne wywołują w organizmie pewien stan zachwiania równowagi np. : brak pożywienia, wody, czy niezaspokojenie potrzeb płciowych. W celu przywrócenia równowagi wewnętrznej organizmowi powstają różnorodne motywy i działania motywacyjne. Wewnętrzny stan organizmu uruchamiający i organizujący zachowanie się prowadzące do zaspokojenia potrzeb biologicznych nazywamy MOTYWEM. Czyli motywy inspirują, ukierunkowują i integrują zachowanie się zwierzęcia. Wzbudzona aktywność zwierzęcia przez motywy może trwać od kilku godzin do kilku dni. To zachowanie o wzbudzonej aktywności określamy ZACHOWANIEM MOTYWACYJNYM, np.: zachowanie psów w trakcie cieczki.
Każdy motyw składa się z duch elementów:
POPĘDU (NAPĘDU) I CHĘĆ OSIĄGNIĘCIA OKREŚLONEGO CELO LUB ZDOBYCIA NAGRODY.
Popęd jest komponentem wewnętrznej mobilizacji organizmu do działania i przejawia się określonymi działaniami ruchowymi.
Schemat działania motywacyjnego:
zaistniała potrzeba biologiczna
motyw - popęd
nagroda - zaspokojona potrzeba biologiczna (osiągnięty cel) przywrócona równowaga organizmu.

Popędy podzielić można na:

Dodatnie (zachowawcze) - pokarmowy, płciowy, łowiecki, tropienia.
Ujemne (obronne) - walki, agresji, ucieczki, strach.

Psy w trakcie działań motywacyjnych doznają przeżyć(przyjemnych lub przykrych). Towarzyszące popędowi przeżycia określamy UCZUCIAMI np. : uczucie głodu, lęku, pragnienia, gniewu, bólu, satysfakcji płciowej.
Natomiast pod pojęciem emocji należy rozumieć stan wewnętrzny organizmu gdy uczucia osiągają szczególnie duże nasilenie. Poprzez emocje psy określają swój dodatni lub ujemny stosunek na działające bodźce wewnętrzne i zewnętrzne, np.:
smutek, zadowolenie, przygnębienie, obawę, gniew, niezadowolenie, niepewność.

Psy wyrażają stany emocjonalne i uczucia poprzez:

przyjmowanie różnych pozycji ciała (Rys. 3)
1. pozycja uległa
2. pozycja zupełnej uległości
3. pozycja normalna psa
4. prośba o zabawę
5. pozycja agresji ze strachu
6. pozycja psa z agresją dominacyjną
artykulacje głosu - skomlenie, szczekanie, warczenie, wycie wydawane w różnych tonacjach.
wyraz pyska - napięcie warg, pokazywanie zębów, ruchy nosem, wyraz oczu, ruchy i napięcie uszu i kontakt wzrokowo - słuchowy.
Ruchy ogonem
- w stanie radości, zadowolenia: machanie ogonem na boki,
- w stanie agresji wynikającej ze strachu: ogon opuszczony, wręcz podwinięty
- w stanie agresji dominacyjnej ogon uniesiony do góry, napięty
- służy jako ster przy pływaniu lub skokach przez przeszkody.
Straszenie sierści - psy straszą sierść na grzbiecie w stanach strachu, zagrożenia lub podczas walki.

Na obszarze drugiego poziomu (podkorowego) czynnościowego mózgu a ściślej w podwzgórzu znajdują się struktury nerwowe, które nadają dodatnie (przyjemne) lub ujemne (przykre) zabarwienie emocjom, doprowadzając przez to do dodatniego lub ujemnego wzmocnienia pobudzenia - są to tzw. UKŁADY KARY I NAGRODY. Układ kary wyzwala ujemne mechanizmy wzmacniające (przykre) a układ nagrody wyzwala dodatnie mechanizmy wzmacniające (przyjemne). Z czasem pies uczy się jakie sytuacje pobudzeniowe i akty zachowania się związane są z dodatnimi lub ujemnymi doznaniami. Wynagradzane (wzmocnione) zachowanie się pies kojarzy jako przyjemne doznanie i dąży do jego powtarzania. Natomiast różne formy kary kojarzy jako doznania przykre i stara się unikać takich sytuacji.

U wszystkich zwierząt żyjących w stadach, czy grupach występuje ciekawy rodzaj zachowania się, tzw. ZACHOWANIE SIĘ SOCJALNE (SPOŁECZNE). W grupach wytwarza się specyficzna organizacja socjalna oparta na HIERARCHII STADNEJ (DOMINACYJNEJ). Główną rolę w grupie odgrywa osobnik odznaczający się od pozostałych osobników: siłą. umiejętnością walki, troską o stado i o utrzymanie granic terytorialnych grupy. Każdy członek grupy zajmuje wywalczoną przez siebie, określoną pozycję W taki sposób ustala się porządek socjalny oparty na dominacji i subordynacji. Również psy żyjące z ludźmi w domach traktują domowników jako członków grupy i dążą do ustalenia swojej pozycji w tej społeczności, co niejednokrotnie prowadzi do konfliktów, a nawet zachowań agresywnych w stosunku do właścicieli Udomowienie i hodowla psów wpłynęły na zmianę budowy ich ciała (wyhodowanie rożnych rodzajów ras), zmianę funkcji narządów, a przede wszystkim na zmianę zachowania się.

Instynktowne zachowania uległy znacznemu ograniczeniu na rzecz form opartych na procesach uczenia się. Jedne formy zachowania rozrosły się np.: zachowanie pokarmowe, ciekawość, zabawa, zachowania płciowe (popęd płciowy występuje wcześniej, trwa dłużej i jest intensywniejszy), inne uległy uwstecznieniu np.: rekcje ucieczki, agresja. Generalnie zmieniła się tylko specyfika form wrodzonych, a nie powstały nowe formy zachowania się, choć czasem takimi się wydają.

Ścisły kontakt psów z ludźmi stymuluje do powstania form zachowania się ukierunkowanego na człowieka co często jest dla niego kłopotliwe. Czasami pojawiają się u potomków cechy odległych przodków, które zanikły w toku ewolucji - są to ATAWIZMY.

Według klasyfikacji Pawłowa wyróżniamy cztery typy psychiczne psów. Jako podstawę tej klasyfikacji przyjęto pobudzanie i hamowanie bodźców oraz ich intensywność.

I. TYP SILNY, NIEZRÓWNOWAŻONY, POBUDLIWY (CHOLERYK)
W ośrodkowym układzie nerwowym procesy wzmacniania docierających bodźców, przeważają nad procesami hamowania. Psy bardzo żywo reagują na bodźce, z trudem zachowują spokój, wszystko je interesuje, są nadmiernie ruchliwe, trudne do opanowania. Reagują agresywnie, najczęściej bez ostrzeżenia.

II. TYP SILNY, ZRÓWNOWAŻONY, RUCHLIWY (SANGWINIK)
U psów o tym typie psychicznym procesy wzmacniania i hamowania bodźców równoważą się. Psy odporne psychicznie, odważne, o ostrości wynikającej z pewności siebie, zrównoważone. Agresja kontrolowana - na rozkaz. Jest to pożądany typ psychiczny.

III. TYP SILNY, ZRÓWNOWAŻONY, POWOLNY (FLEGMATYK)
Procesy wzmacniania i hamowania bodźców równoważą się (jak w typie II.), ale różnią się szybkością powstawania i zanikania procesów pobudzenia, słabo reagują na bodźce, psy są niepewne, nie lubiące zmian, agresja wynikająca z lęku, trudno przyzwyczajają się do nowych okoliczności.

IV. TYP SLABY, ZMIENNY (MELANCHOLIK)
Procesy wzmacniania i hamowania bodźców powstają bardzo wolno i są trwałe. Są to psy łagodne, bierne, bojące się byłe hałasu, o agresji bojaźliwej, bardzo trudno akceptuje się do nowych okoliczności. Zmienność tego typu polega na agresji w stosunku do osób zagrażających właścicielowi

Z punktu widzenia oceny cech psychicznych psów, które są istotne przy próbach pracy, poruszę takie elementy charakteru jak: odwaga, ostrość (ciętość), wytrzymałość, pojętność, odporność psychiczna
ODWAGA - jest cechą wrodzoną i polega na pewności siebie, nieustraszoności, braku lęku. W przeciwieństwie do człowieka odwaga nie wynika z zagrożenia życia, pies postępuje nieświadomie. Odważny nie musi być ostry, gdyż są psy nie bojące się a pozbawione jakiekolwiek ostrości.
OSTROŚĆ (CIĘTOŚĆ) - pod tym pojęciem rozumiemy wrogie(agresywne) zachowanie na zagrażające bodźce z otoczenia. Wyróżniamy dwa rodzaje ostrości:

WYTRZYMAŁOŚĆ - jest to zdolność wykonywania określonych czynności bez zmęczenia fizycznego i psychicznego.
POJĘTNOŚĆ - czyli zdolność uczenia się np.: zdolność kojarzenia bodźców, zapał do pracy, podporządkowania się.
ODPORNOŚĆ PSYCHICZNA (TWARDOŚĆ) - zdolność przyjmowania nieprzyjemnych wrażeń i przeżyć np. ból, kara, bez trwałego ulegania im.

Lek. wet. Andrzej Tarnowski
Z.K. w Pl. o/w Częstochowie